De schijn van rust en harmonie die op al te veel kerkhoven nog altijd wordt nagestreefd is in veel gevallen een van boven opgelegd ordepatroon, vaak met een voorgeschreven eenvormigheid voor de karakterloze graftekens, waarin geen enkele plaats is voor de individuele emotie. Die is doodgemaakt. Maar de laatste jaren worden ook de beheerders van begraafplaatsen zich ervan bewust dat het sereen omgaan met de dood het leven verdiept.
‘L’Azurro del ciello’, het blauw van de hemel, luidde het motto van een architectuurprijsvraag voor een kerkhof in het Italiaanse Modena. Aldo Rossi (later de bouwmeester van het Bonnefantenmuseum) krijgt in 1971 de opdracht. ‘Het kerkhof als gebouw is het huis van de doden’, licht hij toe in zijn ontwerpplan. Oude begraafplaatsen in Italië vertonen veel overeenkomst met een stad, de tombes zelf lijken op huizen. Sarcofagen, maar ook urnen van Etrusken en Romeinen waren ingericht als een woonhuis. Vanuit deze achtergrond schiep Rossi naast een oude kloosterhof met witgranieten graven het indrukwekkende San Cataldokerkhof: een dodenstad, drie, vier etages hoog gestapeld in een lange blauwgrijze muur. Rossi maakte ook een columbarium, het oogt als een heiligdom uit de Romeinse tijd in een consequent doorgevoerd ritme van poorten en vensters. Hier staat de tijd stil, is het leven afgesloten. De ruimte is een poort geworden tussen leven en dood, is ook niet losgedacht van de architectuur van de aangrenzende stad. Zowel daar als hier op het kerkhof speelt het mediterrane licht zijn spel op elk uur van de dag en in elk seizoen. Het ronde gebouw met zijn lichtinval van boven, de concentrische kring van trappen die naar het platform voeren, waar voor het laatst afscheid kan worden genomen van de dode.
De Italiaanse families voelen er zich goed bij. Op zondag, na bezoek aan het kerkhof, verpozen ze menige keer temidden van de meegebrachte picknickmanden in het gras in de nabijheid van hun gestorven dierbaren.
frb
Uit: Het perfecte licht. Beschouwingen, verhalen, gedichten. Uitgeverij Scorpio, Eckelrade 1999
Afb.: Ontwerpschets van Aldo Rossi voor het Cimitero San Cataldo in Modena
Geen opmerkingen:
Een reactie posten